लोकस एक अपुरो कथा

“ विन्दुहरूको हिँड्ने बाटो ” म ईन्जिनिरिङ्ग प्रथम वर्षको विद्यार्थीको रूपमा पुल्चोक मा छिर्दा भन्दा पहिले Locus को परिभाषा मेरा लागी यतिमै सीमित थियो। सायद लोकस बिन्दुहरूले आफ्नो बाटो निर्धारण गरेर कुनै गणितीय आकृतिहरू बनाए जस्तै कम्प्युटर ईलेक्ट्रिकल र ईलेक्ट्रोनिक्सका विद्यार्थीहरूले आफ्नो समुन्नत भविष्य निर्माणको लागी सङ्गठित हुने भएकोले यसको नाम त्यो रहन गएको होला। प्रथम वर्षमा लोकस एउटा प्रश्नको भण्डार थियो, आज पनि मलाई याद छ त्यो बेलाको कोर्डिनेटर विमल पनेरु दाईले लोकसको बारेमा भनिरहँदा मेरा मनका के , किन, कसरी जस्ता अनेकन् प्रश्नहरू उब्जिएका थिए जसको जबाफ आज करिब ३ वर्ष पछि लोकसको तिन वटा शृङ्खलाहरू पछि विभिन्न भूमिकाहरूमा रहि तिनलाई सफल बनाउन गरेको प्रयत्नहरूको परिणाम स्वरूप, लाग्छ म भित्र ती प्रश्नका जबाफहरू समेटिएका छन्। लोकस चुनौतीको भण्डार हो , अवसरको खानि हो अनि प्रतिस्पर्धाको खुल्ला रणभूमि हो जसले हामीले कलेजबाट लिएका सैदान्तिक ज्ञानहरूलाई व्यवहारिक रूपमा ल्याउन र दैनिक जीवनका विभिन्न कामहरूलाई सहज बनाउनका धेरै सहयोग गरेको छ। लोकस विद्यार्थी र एउटा सफल उधमी (Business Man) बीचको दूरीलाई पनि घटाउन महत्वपुर्ण भूमिका निर्वाह गरेको कुरा सर्बतसित नै छ। लोकस प्रोजेक्ट गर्नु र देखाउनुमा मात्र सीमित छैन  जबकी यसले अपाङ्गहरूका लागी सुयोग्य साधन बनाउनका लागी होस वा दुर्गम क्षेत्रमा डाक्टर बिना नै उपचार सेवा प्रदान गर्ने जस्ता चरम मानवीय समवेदनाका कुराहरूलाई पनि समेट्न सफल भएको छ। यो यस्तो ठाउँ हो जसले बच्चा बेला देखि अँध्यारो कोठामा आफूलाई बन्द गरेर तारहरू सँग दिन बिताउता देखेका सपनाहरू वा सहरका साईवरमा गएर घण्टौ सम्म अरूले चलाएका डेस्कटपहरू हेरेर कम्पुटर चलाउन सिकी साँचेका सपनाहरू अनि आफ्नो आमाले चिसोमा भाडा माझिरहँदा “आमा म ठूलो भएर भाडा माझ्ने रोवोट बनाई दिन्छु” भन्दै देखाएका सपनाहरू यदि कुनै बिन्दुमा आएर मिल्छन् भने त्यो लोकस हो र यस्तै सपनाहरूका बिन्दुको बाटो भएर होला यसको नाम लोकस रहन गएको। आजकल लोकस पुल्चोलको टेक्नोलोजिक अनुहार भइसकेको छ जसले विद्यार्थीहरूलाई अहिलेको बर्तमन टेक्नोलोजिकल विकास क्रम सँग सँगै हिँडाइरहेको छ। कैयन् वर्ष पुरानो पाठ्यक्रमहरू पढेर पनि यदि पुल्चोकका विद्यार्थी अहिलेको वर्तमान प्रविधिमा काम गर्न सक्ने बनेका छन् भने यसको जस पक्कै पनि लोकसले पाउन पर्छ।

थाहै भएन म र लोकसको बीचमा यी तिन वर्षमा एउटा अन्योन्याश्रित सम्बन्ध स्थापित भई सकेछ। पहिलो वर्षमा स्टल मिलाउँदै दाई हरुको प्रोजेक्ट हेरेर म नि यस्तै खत्रा प्रोजेक्ट बनाउँछु भन्दै थालेको यात्रा दोस्रो वर्षमा असफल प्रोजेक्ट बनाएर झोलामा प्रोजेक्ट हालेर सिर निहुराउँदै हिँड्दा अनि तेस्रो वर्षमा एक सफल प्रोजेक्ट बनाएर लोकस जित्नु अनि त्यसकै फल स्वरूप Otonomis मा इन्ट्रन पाउँदा, लाग्छ मैले एउटा चक्र पुरा गर्ने आँटेको छु। लोकसले धेरै कुराहरू सिकाएको छ धेरै अवसरहरू प्रदान गरेको छ अब चौथो वर्षको पुर्वसन्धामा रहदा अर्को लोकसको आयोजना गर्ने कमिटीमा बस्नु भनेको मेरा लागी अवसर मात्र होइन जिम्मेवारी पनि हो।

म लोकसमा हुनुले पहिलो त एउटा सफल लोकसको आयोजना हुन सहयोग गर्ने छ। विगतमा विभिन्न कम्पनीहरूमा स्पोन्सरसिपको लागी गएर होस वा Locus Children In Technology, Locus Quiz लगायतका कार्यक्रमहरूको सफल सञ्चालन गर्दा हासिल गरेका अनुभवहरूले पक्कै पनि अब आउने दिनहरूमा सफल लोकस गराउन सहयोग गर्ने छ।  हामीले दोस्रो वर्षमा देखेको ईलेक्ट्रोनिक्स क्लबको सपना अझै सम्म पनि अधुरो नै छ त तर मरेको भने अवश्य छैन। त्यो समयमा हाम्रो लागी बाटो कठिन थिए होलान् तर अब लोकसको आयोजकको रूपमा रहदा स्थापना गर्नै त्यसलाई परिमार्जित गरेर लोकस ईनोभेसन ल्याब (Li- Lab) को अवधारणा सोचेको छु जसले अहिले लोकसमा देखाइने प्रोजेक्टलाई विकास गर्नेका लागी विद्यार्थीलाई उपयुक्त वातावरणको व्यवस्था गरि दिने र त्यहाँ हुने हरेक प्रोजेक्टलाई Proper Documentation गरि वेबसाइटमा राख्ने जसले गर्दा पछिल्ला generation लाई त्यही प्रोजेक्ट गर्न सहज होस। साथै अहिलेका समयमा जसरी लोकसमा उत्कृष्ट भनिएका प्रोजेक्टहरुलाई पनि घरमा थन्क्याउन पर्ने अवस्थालाई निराकरण गरि त्यसलाई सफल व्यावसायिक उत्पादन( Commercial Product) बनाउन सहयोग गर्ने छ। यो कामको लागी हामी बाट मात्र सम्भव नहुने देखिएका राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्र (National Innovation Lab), नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान ( National Academy of Science and Technology) सँग समन्वय गरेर तथा पुराना passout दाई दिदीहरूको सहयोग लिई गरिने छ। अहिले हुने गरेको लोकसले नेपाललाई समेटेन गरेको परिप्रेषमा यसलाई अन्तरराष्ट्रिय क्षेत्रमा पनि पुर्याउनका लागी प्रयासहरू गर्ने छु। अबको लोकसमा भारतमा विभिन्न University को प्रोजेक्टहरूलाई Show Up गर्ने र हाम्रा राम्रा प्रोजेक्टहरूलाई पनि त्यहाँ पुर्याउने र हाम्रो विद्यार्थीहरूको क्षमतालाई अन्तरराष्ट्रिय क्षेत्रसम्म पुर्याउने कोसिस म लोकसको कमिटि मेम्बर भएर गर्ने छु।